فرهنگ لغات و اصطلاحات حقوق کیفری
انگلیسی به فارسی
فارسی به انگلیسی
گردآوری شده توسط:
احمد میرزنده دل
مترجم رسمی و عضو جامعه مترجمان رسمی ایران
سال انتشار: ١٣٩٣
پيشگفتار
سخن كان از سـر انـدیشـه ناید
نـوشتـن را و گفتـن را نشـایـد
(حكيم نظامي گنجوي)
واژه‌نامة هر علم ترجماني است از پشتوانة لغوی آن علم، مشتمل بر معانی واژه‌هايي كه در اثر تکامل و تعالی تدريجي آن دانش حاصل و با گذر زمان و پس از مصطلح گردیدن نزد ارباب فن به‌صورت مجموعه‌اي گردآوری مي‌شود.
کاربری دقیق زبان براي بيان مفاهیم موردنظر نخستین ابزار علمی مورد نیاز براي هر نظام مبتنی بر عقل و تفکّر است. توانايي برقراري ارتباط با دیگر دست‌اندركاران به زبان تخصّصي، همواره نيازي مبرم محسوب شده و اين امر در مورد زبان علمی حقوق، بطور اعمّ و حقوق جزا، بطور اخصّ كه بویژه نزد جوامع دارای سابقة تمدّن و تاريخ كهن، از غنای چشمگیری برخوردار است، داراي اهميّت خاصّي است.
حقوق کیفری، نظام اِعمال مجازات متناسب با جرم و لذا متضمّن اجرای عدالت با رعایت حقوق قانونی بزهدیده و بزهکار است، بدون آنکه در مکافات وضع شده در پاسخ به جرایم ارتکابی، بر خلاف انتقام، اغراض شخصی نقشی ایفا کرده و یا از رنج تحمیلی بر مجرم محکوم به تحمّل کیفر، لذّتی نصیب دیگران گردد. هرچند قضاوت تناسب جرم با مجازات در فرهنگهای مختلف، متفاوت است لیکن در هر حال عدالت حکم میکند که بزهکار، متناسباً رنج و تعبی را که با ارتکاب جرم بر بزهدیده تحمیل کرده، خود نیز تحمّل نماید.
دانستن زبان قانون و موارد کاربرد صحیح واژه‌هاي حقوقی با توجّه به بار مفهومی آنها، بدون تردید در هنگام وضع قوانین توسّط قانونگذار و پس از آن، از سوي مجریان قانون، از جمله ابزار ضروری احقاق حقّ تلقّی مي‌شود و زبان غنی فارسی كه اصطلاحات حقوقی آن متأثّر از فقه اسلامی است نیز از اين امر مستثنی نیست.
بر كسي پوشیده نيست كه امروزه در مقام طرح دعاوي، اعمّ از حقوقي و كيفري، هر گونه لغزش و اشتباه در کاربری زبان قانون، موجب تضييع حقّ مسلّم صاحبان حقوق مي‌گردد كه تبعات نامطلوب و بعضاً جبران‌ناپذيري را نه تنها براي صاحب حقّ و در ابعاد وسیعتر، برای جامعه ، بلکه برای دستگاه قضا نیز بدنبال خواهد داشت، چنانکه از جمله فرازهای حقوقی است که: "وقتی گنهکاری تبرئه میشود، درحقیقت قاضی محکوم شده است". واضح است كه اين امر در عرصة دعاوي کیفری از حسّاسیّت و نیز پیامدهای گسترده‌تري برخوردار مي‌باشد. به سخن ديگر، دانستن زبان قانون از جمله شروط لازم، هر چند نه كافي براي جلوگيري از تضييع حقّ به شمار مي‌رود، زيرا احقاق حقّ مستلزم طرح دعوي با تسلّط به نصّ مواد قانون مربوط و همچنين توجّه به ظرايف حقوقي آن است كه به نوبة‌خود مستلزم كاربرد عبارات رسا و دقيق، با توجّه به حسّاسيّت نقش و بار مفهومي واژه‌ها، عبارات و اصطلاحات حقوقي است، چنانكه اندك تغييري در شيوه و جايگاه كاربري آنها ممكن است در مواردي، حقّي را ناحقّ و ناحقّي را حقّ جلوه دهد.
اين واژه‌نامه دربرگيرندة زمينه‌هاي مختلف، پیچیده و نوین حقوق جزا، شامل مبحث پولشویی و نیز جرائم رايانه‌اي است که هرچند در فضای مجازی به وقوع میپیوندد، لیکن نه امکان حذف کامل آن میسّر است و نه امکان انکار آثار مخرّب آن بر بزهدیدة در جهان واقعی. تاریخ گواه صادقی بر این مدّعاست که هیچ قانون متضمّن کیفری، موجب ریشهکنی جرم نگردیده، بلکه در بهترین حالت تنها موجبات کاهش نرخ وقوع و ارتکاب آن را فراهم آورده است.
طيف گستردة فعاليّت‌هاي پليس بين‌الملل (اينترپل) در مبارزه با بزهكاري و تبهكاري در عرصة جهاني، جرایم سازمانیافته، طبقهبندی زندانها از منظر درجة حفاظت و امنیّت و همچنين طبقهبندی زندانیان از لحاظ سنّ، جنسیّت، ماهیّت جرم ارتکابی، اطّلاعات در اختیار وی و در نتیجه، اهمیّت زندانی و نیز انواع شکنجههای تحمیلی بر متّهمان، با اهدافی چون اخذ اطّلاعات، اقرار به جرم ارتکابی و در مواردی اعتراف به جرم ناکرده، از قرون وسطی تا عصر حاضر، در زندانهایی چون گوانتانامو و ابوغریب، از دیگر مباحثی است که اصطلاحات آن در این کتاب آمده است.
در مجموعه حاضر تلاش شده است که به ارائه تکواژه اکتفا نگردیده بلکه در صورت ضرورت، با درج عبارات و جملات به تبیین مفهوم حقوقی مورد نظر پرداخته شود تا با توجّه به تعدّد معاني اغلب واژه‌ها، خوانندة فارسي زبان بويژه در هنگامبرگردان متني از فارسي به انگليسي و بالعكس، خود را با معضل تركيب كلمات در قالب عبارات حقوقي با ساختار صحيح مواجه نيابد. مضافاً، وفق شيوة فرهنگ‌نگاري مرسوم در لغت‌نامه‌هاي معتبر خارجي، تفكيك حوزه‌هاي معنايي نیز صورت گرفته است.
كتاب حاضر علاوه بر مدخلهای انگليسي و فارسي، حاوی جملات حقوقي لاتين است كه در نظام قضايي كشورهاي انگليسي زبان به لحاظ جايگاه تثبيت شده‌اي كه در گذر زمان از آن برخوردار گرديده، حائز اهميّت ويژه‌اي است. همچنين، مجموعهای از جملات غرّای حقوقي به سه زبان لاتين، انگليسي و فارسي كه بر حسب حروف الفباي فارسي مرتّب شده‌اند در انتهای بخش فارسی- انگلیسی و نیز فهرستی از سرنام (مخفّف) های حقوق کیفری، در انتهای بخش انگلیسی - فارسی آورده شده است.
كلمات با تفاوت‌هاي املايي اندك در انگليسي انگلستان و امريكا، با درج مخفّف (US) و (UK) و همچنين واژگان با ريشه‌هاي فرانسوي، اسپانیولی و لاتين، با (Fr.)، (Spa.) و (Lat.)، عبارات با کاربرد غیررسمی، با (Informal) و عامیانه، با (Slang) و مخفّف کلمات، با (Abbr.) مشخّص شده‌اند. مضافاً، در بخش فارسی- انگلیسی، در صورت تعدّد برابرنهادهای انگلیسی ارایه شده برای هر مدخل فارسی، تهجّی حروف، ملاک ترتیب تقدّم و تأخّر درج مترادفهای انگلیسی است.
در تدوین این دفتر، علاوه بر چندین فرهنگ حقوقی انگلیسی و انگلیسی-لاتین، افزون بر یکصد مقاله در حوزة حقوق کیفری مندرج در پایگاههای اینترنتی بینالمللی، مطالعه شده که فهرست معدودی از اهمّ آنها در مراجع ذکرشده است. تعاریف فارسی برخی اصطلاحات حقوقی نیز عیناً از کتاب مستطاب "ترمینولوژی حقوق"، اثر دکتر جعفری لنگرودی نقل شده است.
در خاتمه، از آنجا كه نگارندة اين سطـور صميمانه معتقـد است كه "متكلّـم را تا كسي عيب نگيرد سخنش صلاح نپذيرد"، اميد است كه صاحبنظران ضمن مكاتبه با رایانامة amirzendehdel@yahoo.com مؤلّف را با ارایة نظرات مفيد اصلاحي يا تكميلي خود كه به خواست ايزد منّان در چاپهاي بعدي منظور خواهد شد، ياري فرمايند.
احمد ميرزنده‌دل
مترجم رسمي زبان انگليسي
عضو جامعه مترجمان رسمي ایران
تهران - فروردین ماه يكهزار و سيصد و نود و دو